Het is belangrijk dat mensen die slachtoffer zijn van narcistische mishandeling hun klachten herkennen en vervolgens serieus nemen. Het cluster van symptomen van narcistisch misbruik is samen te vatten in het 'Narcistisch Slachtoffer Syndroom' (van: Christine Louis De Canonville).
Veel van de symptomen lijken op die van (ontwikkelings)trauma: vermijdingsgedrag (van mensen, plaatsen, gedachten), verlies van interesse, gevoelloos zijn, gevoeligheid voor zintuigelijke prikkels, moeite om jezelf te uiten, niet in contact kunnen zijn met je lijf, emoties, jezelf of de ander, gevoel een beperkte toekomst te hebben, slaap- of eetproblemen, geïrriteerdheid, schrikachtigheid, flashbacks hebben, gevoelens van hopeloosheid en depressiviteit, psychosomatische ziekten, zelfbeschadiging en gedachten van zelfmoord.
Als je samenleeft of werkt met iemand met narcisme kan het ook zijn dat je voortdurend stress in je lichaam ervaart, helemaal in de war bent en niet meer weet wat nu waar of niet waar is. Je bent onzeker, twijfelt voortdurend aan je jezelf, kunt geen keuzes meer maken of neemt beslissingen die ten koste gaan van jezelf en je eventuele kinderen.
Gaslighting
Narcistische mishandeling is verradelijk in die zin dat het misbruik geheim, sluw en vaak indirect is. De narcist kan het ene moment liefhebbend zijn en het volgende moment je tot woede drijven. Deze manier van handelen noemen ze Gaslighting.
Gaslighting is een manipulatietechniek en een van de meest schadelijke vormen van emotionele mishandeling. Het is erop gericht om iemands zelfvertrouwen kapot te maken en meer macht over de ander te krijgen. Het leidt ertoe dat het slachtoffer aan zichzelf en aan zijn/haar idee van de werkelijkheid begint te twijfelen.
Narcistische mishandeling in je jeugd.
Ben je als kind opgegroeid in een gezin met een narcistische ouder of heb je te maken gehad met psychische of fysieke mishandeling en/of seksueel misbruik door een of beide ouders of ander familielid dan kan de stress als gevolg van dit trauma in het lichaam blijven en uiteindelijk klachten geven op fysiek, emotioneel en mentaal niveau. We spreken dan van ONTWIKKELINGSTRAUMA.
Zoals hierboven al genoemd lijkt het cluster van symptomen van narcistisch misbruik veel op de symptomen van ontwikkelingstrauma.
Als kind ontwikkel je overlevingsstrategieën en verdedigingsmechanismen om met de bedreigende situatie om te kunnen gaan en ook om contact met de ouder(s) te houden. Als jong kind heb je je ouder(s) nodig en wil je tegen welke prijs dan ook bij het nest blijven horen.
Misschien herken je je jezelf in een of meerdere van de volgende vormen van overlevingsmechanismen:
• Het gevoel te hebben altijd je best te moeten doen.
• Moeite met het aangaan van verbinding.
• Geen contact voelen met je eigen lichaam en uitsluitend in je hoofd wonen.
• Schaamte over jezelf. Het knagende gevoel er niet te mogen zijn.
• Voortdurend gericht zijn op de behoeften van anderen. Je eigen behoeften zijn beladen met schaamte.
• Je wilt over elke situatie controle hebben. Je durft niemand om hulp te vragen.
In mijn praktijk ontmoet ik veel mensen die in hun jeugd de overlevingsstrategie van 'THE FAWN' hebben ontwikkeld. Het beeld komt van een reekalf en duidt op weerloosheid. Wie weerloos is, is hulpeloos en onmachtig om zich te beschermen tegen gevaar. Als in jouw kindertijd vechten, vluchten of bevriezen niet mogelijk waren is weerloosheid de enige optie om jezelf veilig te stellen en je sociale veiligheid te waarborgen. Je wilt dan niemand tot last zijn, je geeft je willoos over aan wat anderen willen, je doet alles om de lieve vrede te bewaren, je biedt geen tegenspraak of verzet aan anderen en je bent altijd bezig de ander te pleasen.
De gevolgen van deze overlevingsstrategie in jouw leven kunnen groot zijn. Je bent vatbaar voor misbruik, manipulatie en pesterijen.
Het doel van de therapie in zo'n situatie is het weer in je kracht komen, je grenzen in contacten weer te leren voelen en deze te durven stellen aan de ander en je eigen behoeftes weer te gaan voelen en te durven uitdragen.
Dit alles vergroot je gevoel van zelfvertrouwen, eigenwaarde en auronomie. Het gaat erom de regie over je leven weer terug te krijgen.
Wat kan ik voor je betekenen als je met narcisme te maken hebt (of als kind hebt gehad) in je leven?
• Eerst je lichaam helpen stabiliseren en reguleren, zowel op fysiek, emotioneel als mentaal niveau. Vinden van hulpbronnen die voor jou ondersteunend zijn.
• Praktische hulp en advies over hoe om te gaan met iemand met een narcistische stoornis.
• Herstellen van het vertrouwen op eigen lichamelijke signalen en lichaamssensaties. De (vroegere) onveiligheid of geweld liggen namelijk diep verankerd in het lichaam en de lichamelijke reacties.
• Leren je weer open te durven stellen voor genoemde sensaties en emoties. Dit, indien passend, middels contactvolle aanraking.
• Herstel in het vertrouwen dat veilig contact met een ander persoon mogelijk is. Dit contact stapje voor stapje toe durven laten, zodat je je langzamerhand weer open durft te gaan stellen voor
andere mensen.
• Leren om steun te vragen.
• Herstellen van een gevoel van eigenwaarde en autonomie. Weer leren voelen waar jouw grenzen liggen. Macht krijgen over je eigen leven.
• Vandaaruit herstellen van zelfvertrouwen en begeleiding bij het maken van essentiële keuzes voor jou en je eventuele kinderen.